domingo, 28 de septiembre de 2014

LEYENDA EN INGLES EL CONEJO Y EL COYOTE....

THE RABBIT AND THE COYOTE.


There was once an old woman who had a small farm with lettuce, radishes and beets, and had a bunny who came every night to find something to eat. Tired of the same, put the old traps, but the bold rabbit was never caught. One day, the old woman thought. "Next time I'll put an attached streamer as bait to see if that scares the rabbit does not come anymore." . The days passed and the rabbit kept coming to the party on the farm. When I saw the scarecrow, began to mock him, but as this has not responded, said the rabbit, "See, Monkey, I'll beat you up until you are no more states. And so he did, the rabbit started beating up .. until it was caught that day the old woman was not around, so she did not realize that the rabbit had been captured but a hungry coyote went and pulled it out But the bunny, very intelligent, .: said. "Please do not eat me, coyote. Look, see that flock there? Tell me what you like goat and I will bring it to you immediately. . From this coyote was a bit silly, I thought the bunny. Thus it happened that when he helped the rabbit to break free, ran as fast as he could only move his ears were seen. Coyote waited goat, but only waited. . A couple of days later, the coyote found the rabbit again and said. "I have you back, bunny. Cheated the other day and now I'm going to eat." . "No, Coyotito, let me explain," said the rabbit. "You caught the goat as I said I would, but when I went looking I did not find, so I decided to make these chicharrones, that goat. So you see me here preparing it. Hm ... they are almost ready. Want some ?. "Very well, said the coyote, let's eat" With hand the coyote began to stir the pot where they were supposed greaves, but they were not such,.. was a beehive buzzing of bees, producing a noise like something frying. Meanwhile, the rabbit ran away again as fast as he could, while the foolish coyote realized he had been duped again.. the next night, the rabbit was eating a radish farm of the elderly when the coyote came from behind and caught him.. "Look complicated rabbit, I'm really starving and no choice but to eat. After all you have mocked me twice ".. When I was about to take a bite, the rabbit said." No, Coyote, do not be silly. Do you really think you will have enough with a small bunny like me? Look, do you see that bag there? Well, that's a sheep that I took for you, and if you eat it you will have plenty of two or three days. What do you think? . "Coyote got excited and ran to take the bag with sheep inside, but when the first blow just made a howl of pain occurred. Was a cactus and had thorns! Rabbit had tricked him again. . time passed and again the coyote found his enemy, this time on the shore of a lake.. "Look, wretched rabbit, now I'm going to eat, he said. You have mocked me three times and I will not stop eating without you now. "." But Coyotito my friend, before I eat you should know I've been looking for you, because I found a big cheese, but fell into the lake and I can not reach it with my hand which is very small, "said the rabbit. was thinking of a solution to get the cheese out of the lake and I think one of us can do. What do you think either you embrace me until we can regain cheese or I hold water. ". They were discussing who grabbed the hand that until he finally agreed. They agreed that the rabbit iva not enter because the coyote had longer arms and could easily reach the cheese. But what the coyote did not know is that the cheese was in fact it was the full moon reflected in the water. Nor did he suspect plans rabbit. When the coyote was already in the water, the poor rabbit and coyote released drowned.


LEYENDA EN ESPAÑOL EL CONEJO Y EL COYOTE...


EL CONEJO Y EL COYOTE .

Había una vez una anciana que tenía una pequeña granja con lechuga, rábanos y remolacha, y había un conejito que venía cada noche para encontrar algo de comer. ¿Cansado de la misma, la anciana puso trampas, pero el conejo audaz nunca fue atrapado. Un día, la anciana pensó: . "La próxima vez voy a poner como cebo un espantapájaros pegado, para ver si eso asusta el conejo no viene nunca más." . Los días pasaron y el conejo seguían llegando a la fiesta en la granja. Cuando vio el espantapájaros, comenzó a burlarse de él, pero como esto no ha respondido, dijo el conejo, "Mira, mono, voy a darte una paliza hasta que usted se declara no más. Y así lo hizo, el conejo empezó a golpear para arriba .. hasta que fue atrapado ese día la anciana no estaba cerca, así que ella no se dio cuenta que el conejo había sido capturado sin embargo, un coyote hambriento pasaba y lo sacó Pero el conejito, muy inteligente, dijo.: . "Por favor no me coma, coyote. Mira, ves esa manada de allí? Dígame que cabra te gusta y voy a traersela a usted inmediatamente. . Desde este coyote era un poco tonto, que creía en el conejito. Así sucedió que cuando ayudó al conejo a liberarse, corrió tan rápido como pudo y sólo sus oídos mudanza fueron vistos. El coyote esperó la cabra, pero sólo esperó. . Un par de días más tarde, el coyote encontro el conejo de nuevo y dijo: . "Te tengo de nuevo, conejito. El otro día me engañaste y ahora te voy a comer ". . "No, Coyotito, déjame explicarte", dijo el conejo. "Cogí la cabra como dije que lo haría, pero cuando fui a buscarte yo no te encontré, así que decidí hacer estos chicharrones, de esa cabra. Así que aquí me ves preparandolo. Hm ... están casi listos. ¿Quieres un poco? . "Muy bien, dijo el coyote, vamos a comer". . Con la mano el coyote empezó a revolver la olla donde se supone que estaban los chicharrones, pero no eran tales; era una colmena zumbido de las abejas, produciendo un ruido como si algo estuviera friendo. Mientras tanto, el conejo se escapó de nuevo tan rápido como pudo, mientras que el coyote tonto se dio cuenta de que había sido engañado otra vez. . La noche siguiente, el conejo estaba comiendo un rábano en la granja de la anciana cuando el coyote salió por detrás y lo atrapó. . "Mira, conejo complicado, estoy realmente muriendo de hambre y no hay más remedio que comerte. Después de todo lo que me has burlado dos veces ". . Cuando estaba a punto de tomar un bocado, el conejo dijo: . "No, Coyote, no seas tonto. ¿De verdad cree que tendrá suficiente con un pequeño conejito como yo? Mira, ¿ves esa bolsa allí? Bueno, eso es una oveja que cogí para usted, y si usted lo come usted tendrá un montón de dos o tres días. Qué piensas? ". El coyote se entusiasmó y corrió a tomar la bolsa con las ovejas en el interior, pero cuando se dio el primer golpe que acaba de hacer un aullido de dolor. Era un cactus y tenía espinas! El conejo le había engañado de nuevo. . Pasó el tiempo y otra vez el coyote encontró a su enemigo, esta vez en la orilla de un lago. . "Mira, miserable conejo, ahora te voy a comer, dijo. Me has engañado tres veces y no voy a dejar de comer sin ti este momento ". . "Pero Coyotito mi amigo, antes de que me come usted debe saber que he estado buscando para usted, porque me encontré con un muy grande  queso, pero cayó en el lago y no puedo llegar a ella con mi mano por que es muy pequeña ", explicó el conejo. Estaba pensando en una solución para conseguir el queso fuera del lago y creo que uno de los dos puede hacerlo. ¿Qué piensa usted, ya sea que me abrazas hasta que podamos recuperar el queso del agua o yo abrazarte ". . Estaban discutiendo quien agarró la mano de quien hasta que finalmente accedió. Estuvieron de acuerdo en que el conejo no iva a entrar porque el coyote tenía brazos más largos y podría alcanzar el queso fácilmente. Pero lo que el coyote no sabía es que el queso era en realidad era la luna llena reflejada en el agua. Tampoco hizo sospechar los planes del conejo. Cuando el coyote ya estaba en el agua, el conejo soltó y el pobre coyote se ahogó.


El Rey Condoy...

LEYENDA MIXE

“EL REY CONDOY”

Ja ´a tu´uk  shë´ ma´a ayu´uk  ja´ay, tu´uk  casadëch (më  mëja´ay  mëd  tosh  chëjkja´ay), yëëch ështa´ay  jëëmbajk, yëëch ëshpaadnë ma´a  tu´uk CUEVA,  majts´k tutsä ëmaye´ek, ma´ayëëch ishtääñ ma´ay  it tünk,  të pudüjk  mët  quepkj, yëëch të pabëjktën  ma´a chëjktën, PENSARAJTËN ko´o  ma´ay  it tünk  MOJA ´ANDËÑ. Ko´o tëguëk shë, ja´a tutsä pëtsëm tu´uk  mish (Condoy), ma´a majts´k tutsä pëtsëm tu´uk  tsääñ  mët  ështujk quëbajk, ko´o yëë tsëajtën ja´a mish.
Ja´a mish të pijën ëvajtën të ështa´añ ko´o këajtën tu´uk ja´ay pëdsëm, piojën ëvajtën ko´o tëgëk shë të më mëja´aynë, ma´ay it tojksh tuk kay, ko´o tosh chëjkja´ay mo´oy toiksh yëë mo´oy ma´a tu´uts.
Condoy të nëjksh ma ma´ay it LAGARËCH, ma´a Tehuantepec Oaxaca, yëë pëjta´akj PRETEXTËCH ko´o nëjksha´añ ështaja´añ ma LUGARËCH,ja´a tosh  chëjkja´ay të ambëjk ko´o cho´oñ.
Tu´uk shë ñëjksh Condoy, ja´a ko´o miñ mëdakdj ti´ich më´ëñ.
Tu´k shë VIAJE tu´uñ ma´a Oaxaca ja´a mëmiñ ma´ay it më´ëñ ja´a tosh chëjkja´ay moje´emñ, ja´a ko´o tsoma´am, më´ëñ mo´ko o ti´ich tsoquëmñ.
Ko´o tso´oñ yëë ështay më´eñ ja´a ko´o MEJORARATËMBIËK “REGUIÓN MIXE”. Condoy më´ëchp me Oaxaca ja´a jayëch ko´o ma´ait më´ëñ mëdajtam ja´a mëdakbj ma´a wiñ.ko´o tujtëm ja´a  Condoy DEFENDERAJTEM  yëë ayu´uk ja´ay ko´o mindë EJERCITO, yëë pë´ëch ñëJKSH MA´A “CERRO DEL ZEMPOALTEPETL” ma´a Condoy cu´ujy ma´ay it tsa´a ja´a ko´o chundë ayu´uk ja´ay.
Tu´uk shë Condoy cho´oñ ma´a Mitla, ja´a ko´o kojëmñ tu´uk chëjk, ma´a tu´uk REY nidu´um kojemñ tu´uk chëjk ko´o chundujkën yëë ishpa´ad tu´uk tëgag ja´a ambëjk; ma´a ayu´uk ja´ay ambëjktën ko´o cojy chëjk ma´a ja´a ni du´um REY ja´a cham “RUINAS DE MITLA”.
Ko´o cho´oñ ma´a Mitla ja´a Condoy ma´a Oaxaca, të ënukshe ko´o chu´uñ, yëëpoksh ma´a “TULE”, tëë quepkj nëdambë (shidë pesa 62 kg) ma´a quepkj mëdsëm pëjy. Condoy mëdamb quepkj ma´a Tule ja´a cha´am “EL ARBOL DEL TULE”, ko´o pëjy oknë ja´a a Condoy oknë.
ko´o tsë´ë tsa´añ ishta´ay Condoy  ja´a tsa´añ ñëjksh ma´a Oaxaca, yëë tëjk mëd jë´ën, chu´uñ. Ma´a tëJK TSA´añ Jack sho´on MOVERAJTËN wiñ Coatlan, ko´o tsa´añ mindë ma´a NEJAPA DE MADERO, atu´uk tosh chëjkja´ay BRUJERIA chu´uñ ma´a tsa´añ oknë ja´a tsa´a.

ja´a Rey Condoy mëga´am tu´uk ANILLO, ja´a je´ep cho´oñ ma´a  Zempoaltepetl, ma´a quiaj tsonañ ni tëñ LUGARË, ja´a ayu´uk ja´ay ishta´añ PERO qui´aj isha´andë.Condoy quia´aj oknë ma´a pudëjkeëm ja´a ayu´uk ja´ay.


un dato más...

LEYENDA MIXE EN ESPAÑOL

EL REY CONDOY”


En un día del pasado mixe, cuando una pareja(marido y mujer), habían ido en busca de leña encontraron en el campo, en una cueva, dos enormes huevos, después de observarlos y con dificultad, ayudándose de palos, decidieron llevarlo a su casa, pasaban tanto estos que tuvieron ciertas dificultades. A los tres días, los huevos reventaron, del primero salió un niño (Condoy), y del segundo salió una serpiente de siete cabezas, que era la hermana del niño.
El niño creció rápidamente dando señales de que era una persona diferente y con cualidades superiores, crecía tan rápido que al tercer día ya era un hombre. Se cuenta que comía mucho y su mama tenía que darle la comida en canastos grandes y  él  se los acababa.
Condoy viajó a muchos lugares lejanos, como Tehuantepec, Oaxaca, siempre poniendo el pretexto a su mama que tenía ganas de conocer tantos lugares, quien se quedaba siempre muy preocupada por su hijo.
En sus viajes largos, Condoy solo demoraba un día, y a su regreso a casa siempre llevaba bultos de casas y ollas de dinero. Cierto día cuando regreso de su viaje a Oaxaca trajo consigo una olla de dinero, el cual le entrego a su madre agradeciéndole por haberlo creado y cuidado mucho tiempo y le entregaba el dinero para que no nunca le faltara nada y que Condoy volviera a partir a conocer más lugares.
Siguió viajando a muchos lugares en busca de dinero y conocimientos para mejorar a su región mixe, quienes ya lo habían nombrado su rey. Se dice que Condoy  robaba a los ricos de Oaxaca que tenían dinero y ganado y se los llevaba a su pueblo. Ese tiempo que eran de frecuentes guerras, Condoy siempre estuvo al frente de su región defendiendo sus tierras y a su pueblo de los ejércitos de otras regiones siendo su mejor escondite lo más alto del cerro de Zempoaltepetl; a Condoy le rebotaban las flechas y las balas, y con su fuerza el aventaba piedras enormes al enemigo, quienes  sufrían grandes bajas por cada piedra que Condoy aventaba. Enseño a su pueblo a pelear, a sembrar y a trabajar, él arreglo la región mixe a su gusto.
Cierto día Condoy se encamino a Mitla, para construir su palacio, ya que se rumoraba otro rey iba a construir una gran cuidad en el mismo lugar; trabajaba de noche, pero el canto de un gallo en la noche lo asusto y suspendió su trabajo; la gente cree que esos palacios inclusos son ahora las ruinas de Mitla.
Cuando salió Condoy de Mitla se fue a Oaxaca, pero se sentía muy cansado, y al pasar por el lugar llamado Tule decidió sentarse a descansar, clavo su bastón (que pesaba 64 kg) en el suelo, y el bastón comenzó a retoñar, Condoy sembró así el árbol más grande del mundo conocido como “El Árbol del Tule”, y el día que se árbol se seque ESE DIA Condoy habrá muerto. Condoy al llegar a Oaxaca se dio cuenta que la tierra era fuerte y dura.
Allí estaba Condoy cuando su hermana (la serpiente) decidió ir a buscarlo diciéndole a su madre que iba a buscar a Condoy, para ver qué es lo que hacia. Cuando la serpiente salió rumbo a Oaxaca, se meti bajo la tierra con truenos, lluvia y vientos. La tierra temblaba y hubo derrumbes, era espantoso ve aquello. Paso por el pueblo de Coatlan, donde la tierra era muy blanda dejando huellas muy profundas.se dice que ya iba llegando a Nejapa de Madero cuando fue a maldecirla un cura y allí nomas quedo la Serpiente convertida en piedra. El Rey Condoy dejo su anillo en Oaxaca, nadie sabe en que lugar, luego regreso al cerro del Zempoaltepetl que fue su mejor escondite, donde finalmente quedo para siempre y en donde la gente de la región Mixe puede encontrarlo pero no verlo. Condoy sigue vivo y apoyando a su región y nunca morirá en los corazones de su pueblo.




Leyenda Náhuath

"No Altepetl"


Huehueme tlapohua Kitl ye Huejkika zekime Tlajpixke o ejkoke de huejka nezi oke de ik Chichiltepec, wan  ik nika o mokojke o tlajpihaya tenzomme wan ichkame o ki  huelitakw zen Tilihui y toka  Coapa, ompa macho onka  atl; zatepe o tlejkoke okzeki ompa o mo chachontijke kan axka kajki Altepelt, ipa ze tilihui, wan y xila ome tepeme okatka kajki zen atakalko ompa Ameya wan ipa atl wiek Mozoth por ino yejo Tepelt o ki kuatekijke  “Amozolt” nozo diken axka mo ixmati que “Amozok”.   
To kojkolhua o tech Tlapohuaya  Kitl to ezo, to neljuatl, to xico toktok Tenochtitla. Tle tik ixmati que Mexiko no es “Mexico” kijtohua ompa yen ykiko de yen meztli, to mazehuatl, Mexiko. O tla yekanaya aztecatÍ, huan y ikaika o  kinnamike mazatecoti, ixco o kin nozke o mo tlalohuaya key mazame.
Ik ijkuak to altepetle o mozkaltí o kalchijke o mokuepka ya ye ze altepetl, ika ni toka “Amozok”.


Yejua to kojkoljua o ki mahualiaya tonatihu, tlali wan Alt, Zatepa o ejkoke tiopIxke huam o kin ititijte okze mahuliztl, wam apejke mo tlataj nijke kenomi yetoz y toka to atepetl. Wan aki ki mahuilizke. Zen Tetiaxka yo o kinozka Bernardino o me tlapohuijke huan de ijkuaki y toka “San Bernardino”, wuan wey atepetl, Teotitlán, por ino itoka, “San Bernardino Teotitlan”. De ni ixco yejo Tetiaxka o ki chijke tlen axka ki mahuilia wan ijuikl yen Tata. Zempoali Tonali deni Makuili meztli de yen Xihuitl.




Leyenda Náhuatl

                                                                 "Mi Pueblo"


Platican los ancianos, que hace mucho tiempo  llegaron  a estas tierras pastores de chivos y de borregos, que al parecer venían de lejos (de Cichiltepec). A ellos les gusto una loma  que conocemos como Coapa, pero ahí no había agua, solo lo suficiente para pastorear; luego, subieron más y encontraron otra loma, (en donde  ahora es la comunidad de “San Bernardino”) y ahí acamparon. Más al pie  de los cerros, encontraron un venero de agua, pero alrededor tenía pasto, como el pelo del elote, que se  conoce como Mozote, y le pusieron como el cerro “Amozotl” ó “Amozoc” como ahora lo conocemos. Nuestros abuelos nos platicaban que nuestra sangre, nuestras raíces y nuestro ombligo están  enterrado en Tenochtitlan o México. “México significa, “en el ombligo de la luna”. Nuestros hermanos encabezaban a guerreros mexicas o aztecas, eran la  avanzada, pero aquí se encontraron con los mazatecos. Por eso se llama mazatecos, porque en las guerras se desplazaban como venado. (Mazatecos significa “Gente Venado”). Cuando la comunidad creció, hicieron más casas y se convirtió en un pueblo, al cual nombraron “Amozoc”. En este tiempo, los viejos abuelos veneraban a las deidades naturales, como lo son el Sol, la Tierra y al Agua. Cuando llegaron los frailes y sacerdotes, los evangelizaron y empezaron  a platicar de cómo se llamaría la comunidad y a quien adorarían como patrón. En ese tiempo, existía un líder o jefe de opinión, una persona venerable, de nombre “Bernardino”. Y después de consensos decidieron  llamar a la comunidad “San Bernardino” y como el municipio al que pertenecen se llama Teotitán, entonces el pueblo se llama San Bernardino Teotitlán .El santo se diseñó con las características del rostro de este jefe y desde entonces se le venera. Y la fiesta es el 20 de mayo de cada año.
Traducido por: Juan Antonio Morales Quezada.                                            Grupo: 108